Η Σαντορίνη είναι το γνωστότερο ενεργό ηφαίστειο του Ηφαιστειακού Τόξου του Νοτίου Αιγαίου. Είναι ένα πολυσύνθετο στρωματοηφαίστειο με μία μεγάλη καλδέρα που σχηματίστηκε κατά τη διάρκεια διαφόρων μεγάλων και βίαιων εκρήξεων. Το νησί, εκτός από ένα μικρό μη ηφαιστειακό υπόβαθρο, αποτελείται σχεδόν εξ ολοκλήρου από ηφαιστειακά πετρώματα, τα οποία διακρίνονται ως μία πολύχρωμη ακολουθία στα απότομα τοιχώματα της εντυπωσιακής καλδέρας. Η ηφαιστειακή δραστηριότητα στη Σαντορίνη ξεκίνησε πριν από περίπου 2 Ma, όταν ήταν ένα μικρό στρογγυλό νησί, παρόμοιο με τα υπόλοιπα νησιά των Κυκλάδων.
Η τελευταία μεγάλη έκρηξη της Σαντορίνης ήταν η Μινωική έκρηξη που συνέβη το 1630 π.Χ., κατά την ύστερη περίοδο του Χαλκού, και συγκλόνισε την ανατολική Μεσόγειο. Ήταν μία από τις μεγαλύτερες εκρήξεις των ιστορικών χρόνων. Οι αποθέσεις της σχηματίζουν το παχύ λευκό κάλυμμα από στάχτη και κίσσηρη που καλύπτει σχεδόν όλο το νησί.
Η Σαντορίνη πριν τη Μινωική έκρηξη ήταν ένα πλούσιο και οικονομικά και πολιτισμικά ανεπτυγμένο κέντρο στη Μεσόγειο. Η έκρηξη κατέστρεψε τα πάντα στο νησί κρατώντας τα θαμμένα για 3.700 χρόνια περίπου. Από το 1969 ξεκίνησαν ανασκαφές στην περιοχή του Ακρωτηρίου, οι οποίες έφεραν στο φως μία σημαντική Κυκλαδική πόλη. Εκτός από τα πολύ εντυπωσιακά ευρύματα (πχ. τοιχογραφίες, κεραμικά κ.ά.) οι ανασκαφές αποκαλύπτουν ότι οι άνθρωποι εγκατέλειψαν το νησί πριν την έκρηξη.
ΓΕΩΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΣΑΝΤΟΡΙΝΗΣ
Η Σαντορίνη (ή Θήρα) άνήκει στα νησιά των Κυκλάδων και βρίσκεται 120 km βόρεια της Κρήτης. Το ηφαιστειακό σύμπλεγμα της Σαντορίνης είναι το πιο ενεργό του Ηφαιστειακού Τόξου του Νοτίου Αιγαίου. Το ηφαιστειακό τόξο έχει μήκος 500 km και πλάτος 20-40 km και εκτείνεται από την ηπειρωτική Ελλάδα μέχρι την Τουρκία. Τα κύρια ηφαιστειακά κέντρα στον ελληνικό χώρο είναι τα Μέθανα, ή Μήλος, η Σαντορίνη και η Νίσυρος. Το τόξο σχηματίζεται από την κατάδυση της Αφρικανικής πλάκας κάτω από την Ευρασιατική, ή ακριβέστερα την υποπλάκα του Αιγαίου. Η κατάδυση γίνεται με ταχύτητα 5 cm/έτος προς τα βορειοανατολικά με γωνία 30-40o, και το όριο μεταξύ των δύο πλακών βρίσκεται στην Ελληνική Τάφρο νότια της Κρήτης.
Το ηφαιστειακό σύμπλεγμα της Σαντορίνης αποτελείται από την Σαντορίνη, τα νησάκια Χριστιανά 20 km νοτιοδυτικά και το υποθαλάσσιο ηφαίστειο Κολούμπο 7 km βορειοανατολικά. Η θέση των ηφαιστειακών κέντρων ελέγχεται από ένα μεγάλο ρήγμα με κατεύθυνση ΝΔ-ΒΑ που ξεκινά από τα
Tο προ-ηφαιστειακό υπόβαθρο εμφανίζεται στο νοτιοανατολικό μέρος του νησιού, κυρίως στον Προφήτη Ηλία, στο Γαβρήλο, και στον Αθηνιό. Αποτελείται από μεταμορφωμένους ασβεστόλιθους και σχιστόλιθους
Αποτελείται από τα νησιά Θήρα, Θηρασία, Ασπρονήσι, Παλαιά Καμένη και Νέα Καμένη. Η Θήρα, η Θηρασία και το Ασπρονήσι είναι τα υπολείμματα της μεγάλης Μινωικής έκρηξης, ενώ η Παλαιά και Νέα Καμένη σχηματίστηκαν στο κέντρο της καλδέρας από μεταγενέστερες εκχύσεις λάβας κατά τους ιστορικούς χρόνους, με τελευταία έκρηξη το 1950.
